Putevi su mnogima nedosanjani san, a pojedinima povod za tužbu i dodatnu zaradu
Opština Čajetina poznata po nesebičnim ulaganjima u putnu infrastrukturu, na kojoj joj zavide mnoge opštine, suočava se sa novim izazovima. Različito tumačenje tzv. faktičke eksproprijacije, otvorilo je puteve pojedinim advokatskim kancelarijama ka sigurnim zaradama, a sve na teret lokalnih samouprava.
Faktička eksproprijacija nije formalno definisana Zakonom o eksproprijaciji, već je rezultat sudske prakse koja dozvoljava građanima da potražuju naknadu za, kako se tumači, „ograničenje prava na imovinu.“ U mnogim slučajevima, ovi zahtevi se odnose na puteve koji su izgrađeni pre više od jedne ili dve decenije, često na zahtev samih meštana. Paradoksalno, neki od istih građana koji su koristili infrastrukturu ili uvećali vrednost svojih nekretnina sada potražuju novčanu kompenzaciju, čime se bespotrebno opterećuje budžet opštine.
Ovaj problem nije izolovan slučaj – tužbe za faktičku eksproprijaciju postaju sve učestalije u Srbiji. U nekim opštinama na jugu zemlje, posledice ovih sporova dovele su do blokade budžeta i paralize rada lokalnih samouprava. Razlozi za ove situacije često leže u pravnim prazninama, ali i interesima pojedinih advokatskih kancelarija, koje na ovaj način imaju značajne i sigurne finansijske naknade plaćene novcem građana.
Izazovi i posledice za budžet
Sudski postupci za faktičku eksproprijaciju postali su značajan finansijski teret za opštinu. Pored inicijalnih troškova izgradnje puteva, koji su često obuhvatali složene radove u teško pristupačnim ruralnim sredinama, Opština Čajetina sada se suočava i sa dodatnim troškovima sudskih taksi, advokatskih usluga i naknada za zemljište.
„Izgradnjom ovih puteva nastojali smo da unapredimo uslove života i omogućimo ravnomerni razvoj svih delova opštine, posebno sela koja su dugo bila zapostavljena. Nažalost, ovakvi postupci ne samo da ugrožavaju budžet već i bacaju senku na napore opštine da radi u interesu građana,“ ističu predstavnici opštine.
Širi kontekst
„Većina građana je dosadašnji rad opštinskog rukovodstva nagrađivala na izborima kao uspešne rezultate, osobito na izgradnji putne mreže u svim naseljenim mestima. Međutim, ima neko vreme otkako pojedini vlasnici zemljišta preko kojih je planiran, izgrađen ili proširen postojeći put, nastupaju nesavesno prema svojoj opštini. Ovo čine na taj način što, čim se put ucrta u planski dokument, izgradi ili proširi, oni podlegnu nagovoru, najčešće jedne advokatske kancelarije u Čajetini, posle čega tužbama potražuju naknade basnoslovnih šteta i troškova. Pod pritiskom takvih nagovaranja od pojedinih advokata, oni postaju zaslepljeni novcem koji očekuju od dosuđenih šteta, iako su ranije molili lokalnu vlast da planom predvidi puteve, izgradi nove ili postojeće proširi, saglašavajući se napismeno za takve radove.
A onda kod pojedinih vlasnika koji su sve ovo zahtevali, nastane vratolomni obrt. Kao da nisu više oni koji su molili za izgradnju puta, pod uticajem pomenutog nagovaranja, sada poriču i sa izmišljanjima podnose tužbe protiv čajetinske opštine. Zaboravljajući da im je zemljište dobilo višestruko veću vrednost izgradnjom puta ili planiranjem da se izgradi. U pokrenutim parnicama tvrde „da ih niko nije pitao“, te da im je opština samovoljno izuzela zemljište pod putem, što nije istinito. Da se tako radilo, vlasnici bi nas sprečili prilikom same izradnje puta da mašine priđu njihovim imanjima, što se nije desilo nikada, ali je upitno zašto se to dešava nakon nekoliko godina ili decenija korišćenja i uživanja u tim i takvim putevima, koji su im zasigurno olakšavali uslove života. Šta navede spomenute građane da posegnu za tužbom nakon toliko godina, ako to nisu novac kao motiv i ohrabrivanje advokata koji se preporučuje kao „uspešan u takvim sporovima“?
Ovakvim sporovima, kojima još doprinosi nepovoljna sudska praksa, opštinskom budžetu se nameću nepotrebni finansijski gubici. Taj teret umanjuje potencijal opštine da unapredi i olakša rad dečijih vrtića, postojećih škola, objekata kulture i da ulaže u dalji razvoj i napredak čitave zajednice.
Suočeni sa navedenim odnosom pojedinaca i izazvanim posledicama, opštinski organi su rešili da se pojedini planirani putevi izbrišu iz planskih dokumenata, kada se pružaju preko privatnih parcela i da se na pojedinim pravcima uklone asfaltirani delovi puteva, koji su prošireni zauzimanjem privatnog zemljišta. Tako je učinjeno skidanjem asfalta i vraćanjem zamljišta u prvobitno stanje za nekoliko puteva u naseljenom delu mesta Gajevi na Zlatiboru. Na isti način će se postupati za one putne pravce povodom kojih su nesavesni pojedinci tužili opštinu Čajetina, potraživanjem štete u novcu, za navodno zauzeto zemljište „bez pitanja“. Ukidanjem delova puta, neće biti omogućeno ni zimsko održavanje istih.
Opštinski organi razumeju da ovakvim činom uklanjanja i ukidanja pojedinih delova puta, mogu biti pogođeni drugi savesni građani, ali nije bilo drugog izbora da se otklone negativne posledice postupaka onih vlasnika i advokata kojima je novac jedina vrednost i vodilja. Druge vrednosti, takvi za sada ne žele da primete,“ ističu iz opštine.