Poslanici Skupštine Srbije ispisali su istoriju usvajanjem Zakona o očuvanju kulturno-istorijskog nasleđa Hilandara koji je osigurao podršku u očuvanju manastira.
Zakon neće štititi samo Svetu srpsku carsku lavru, već i naše kulturno nasleđe na celoj teritoriji Svete Gore. Država Srbija će po prvi put zakonski brinuti o očuvanju kulturno – istorijskog nasleđa manastira Hilandar, ali i onog koje nije materijalno.
Zakon o Hilandaru
Zakonom se uređuje stalna briga za očuvanje nasleđa na Hilandaru. Podrška je usmerena prema ciljevima koji sami po sebi definišu značaj i važnost Hilandara. To podrazumeva brigu za manastirski tekući život, ali iznad svega za zaštitu nepokretnog nasleđa, graditeljskog nasleđa, kao i zaštitu pokretnog nasleđa, a tu je i posebna podrška istraživačkim aktivnostima i prezentaciji nasleđa, blaga Hilandara, od njegove riznice, koja je svojevrsni muzej, do živog nasleđa manastira.
Hilandar sabira, on nije jedan prost manastir. Reč je o prostorno kulturno – istorijskoj celini, odnosno interakciji više faktora, manastirskog bratstva, manastirskih zdanja, posebnog načina života koji se ovde gaji i onoga što je u okruženju manastira. Na teritoriji od Hilandara ka morskoj obali ima još nekoliko desetina spomenika kulture koji su deo manastirskog nasleđa.
Srpska riznica na Svetoj Gori
Pored Hilandara, na Svetoj Gori je pravo bogatstvo srpskog kulturnog nasleđa u smislu pripadnosti po poreklu. Reč je o isposnici Svetog Save u Kareji, o Molivoklisiji, jednoj prelepoj keliji sa divnim slikarstvom iz 14. veka. Govorimo o još nekoliko kelija, o tome da nam se rukopisno nasleđe nalazi i u drugim manastirima. Brankovići su bili i ktitori manastira Svetog Pavla gde se do 19. veka nalazila i Saborna manastirska crkva koju je podigao despot Đurađ. Brankovići su i ktitori manastira Esfigmen. Naši vladari, posebno car Dušan, a pre svih Sveti Sava pomagali su i druge manastire, tu je i Radič Postupović koji je bio ktitor manastira Konstamonita.
Zakon o očuvanju kulturnog i istorijskog nasleđa Hilandara predviđa i formiranje Komisije za manastir Hilandar, kao posebno radno telo. Slična komisija postoji i sada, sastavljena je od najvećih stručnjaka iz oblasti kulturnog nasleđa.
Sredstva za obnovu izgorelog dela su uglavnom obezbeđena, sada kada se radi nadalje, moraju da se određuju prioriteti. Njih će pre svega će na predlog manastira, ali i Zadužbine Hilandara u Srbiji i ustanova zaštite, određivati komisija.
Istraživanje kulturnog nasleđa
Treća celina Zakona odnosi se na istraživačke delatnosti vezane za Svetu srpsku carsku lavru. Hilandar je nepresušna duhovna, ali i istorijska riznica iz koje su, upravo tokom obnove izbijali novi slojevi.
Graditeljski radovi koji su obavljeni na rekonstrukciji, dali su novi uvid, ne samo u tehnike gradnje, već i u bolje razumevanje strukture kojom je manastir nastajao i na koji način se razvijao. To je pomoglo i u razumevanju šire slike o manastiru Hilandar.
Obnova
U toku je obnova preostala dva konaka Dohije i Igumenarije, jedina dva konaka koji još nisu rekonstrusiani. Dohija bi do kraja godine trebalo da bude pod krovom, na njoj će biti posla i sledeće godine, kada konačno počinju i radovi na Igumenariji, konaku iz koga se 2004. godine proširio požar.
Srbija je do sada za obnovu Hilandara dala 1,7 milijardi dinara, najviše u 2021. godini, 360 miliona dinara. Procena je da će obnova manastira u celosti biti završena do kraja 2023. godine.
Akademik Matija Bećković je rekao da je manastir Hilandar jedina neprekidna srpska karika, jedini srpski identitet i pečat od osnivanja 1198. godine do sada.
Zakonom je ispunjen zavet Svetog Save da svaka srpska glava vodi računa o srpskoj kući, o manastiru Hilandar. Država će na institucionalizovan način voditi računa o manastiru Hilandara. Svetu Goru čine 20 manastira, 17 su grčki i tri su Hilandar srpski, Sveti Pantelejmon ruski i Zograf bugarski. Hilandar je u svetogorskoj hijerarhiji među četiri najvažnija manastira, daje svake četiri godine prota Svete Gore, odnosno prvog među monasima. U manastiru Hilandar je 50 monaha i deset iskušenika, godišnje oko 20.000 ljudi poseti manastir, prenoći, dobiju dva obroka i prevoz besplatno. Sveti Sava je ostavio zavet da je Hilandar kuća svih Srba. Zakonom se svaka kuća,svaka srpska glava sjedinjuje sa Hilandarom. U tome taj važan istorijski čin donošenja zakona.
Srpski državnici su pomagali kroz vekove Hilandar. Danas kao nikada ranije država odvaja za Srpsku pravoslavnu crkvu, kao i manastir Hilandar. Zakon predstavlja naraskidivu kariku između Hilandara i srpskog naroda.
Rusi i Bugari imaju zakon o finansiranju i očuvanju svojih svetinja na Svetoj Gori, kao i Rumuni o svom skitu. Trećina imovine Svete Gore pripada Hilandaru, kao i značajna imovina u Grčkoj, pre svega manastir Kakovo. Običaj krsnih slava potekao je sa Hilandara.
