Na današnji dan 1198. godine zlatopečatnim sigilionom vizantijskog cara Aleksija III Anđela (1195-1203) osnovan je srpski carski manastir Hilandar na Svetoj Gori. Vizantijski car Aleksije III Anđeo, 1198. godine, stavlja Hilandar, sa svim svetim mestima u Milejama, pod vlast i upravu Simeona i Save „da bude Srbima na poklon večni“
Srpska carska lavra Hilandar, jedna od najznačajnih pravoslavnih svetinja na Svetoj Gori Atonskoj, osnovana je po odobrenju vizantijskog cara Aleksija Trećeg Angela (1195-1203) čijom je hrisovuljom izdatom 1. juna 1198. godine počela gradnja srpskog manastira.
Ovom poveljom, koja je izdata pre tačno 825 godina, potonji srpski manastir je dobio povlastice koje pripadaju svim svetinjama monaške države na Atosu, a izgradnja, na mestu zapustelog grčkog manastira, trajala je do 1199. godine.
Saglasnost za gradnju stigla je iz tadašnjeg svetogorskog protata i manastira Vatoped koji je nekoliko godina ranije primio u svoje okrilje Rastka Nemanjića (1174 – 1235) i nešto kasnije Stefana Nemanju (1114 – 1200), osnivača srpske lavre. Novčane izdatke preuzeo je novi srpski vladar, Stefan, sin Nemanje, i potonji Prvovenčani kralj Srbije (1196-1227).
Sa Hilandara su otac i sin, u monaštvu Sava i Simeon, upravljali srpskom državom koja je doživele svoj procvat uz podršku novog duhovnog centra, u kome su stvoreni novi standardi srpskog jezika i književnosti. Sveti Sava, prvi arhiepiskop autokefalne srpske crkve, osnovao je u Hilandaru prvu bolnicu, što se smatra začetkom medicine u Srba.
Manastir se vrlo brzo po osnivanju razvio u centar književnog i crkvenog obrazovanja srednjovekovnih srpskih monaha.
U crkvi Vavedenja Presvete Bogorodice, u središnjem delu manastira, čuvaju se kao najveće svetinja ikone Bogorodice Trojeručice, Bogorodice Odigritrije, Hrista Pantokratora i mnoge druge relikvije od neprocenjive duhovne i umetničke vrednosti.
U riznicama se takođe čuvaju bogoslužbeni predmeti visoke umetničke i duhovne vrednosti kao i dragocene predmete veza, metala, slonovače, drveta.
U manastirskoj biblioteci je veliki broj rukopisa i minijatura iz 13. veka, kao i bogata zbirka srpskih povelja. U požaru koji je zahvatio manastir 4. marta 2004. godine, sat posle ponoći, stradala je približno četvrtina manastirskog zdanja. Završava je obimna obnova manasttira koji su stradalu u požari i počinje obnova manastirske crkve i ostalih delova koji nisu obnavljani od 14 veka i rekonstrukicije koju je obavio kralj Milutin.
