Komemoracijom u Spomen području Jasenovac obeležen je 22. april 1945. godine i proboj 600 logoraša od kojih je preživelo njih stotinak. Ujedno se odaje počast svim stradalim i preživjelim logorašima.
Sistem koncentracionih logora Jasenovac predstavlja jedno od najvećih stratišta u drugom svjetskom ratu, a od 1941. do 1945. godine u tom logoru ubijeno je stotine hiljada civila, najviše Srba, Jevreja i Roma, uključujući i desetine hiljada dece u logoru Jastrebarsko.
Metode ubijanja logoraša uključivale su vešanja, ubistva noževima, maljevima i sekirama, te vatrenim oružjem. Ubistva su se izvršavala na raznim lokacijama unutar kompleksa Jasenovac i povezanih logora, te u obližnjim selima.
Svesni da gube rat, ustaše su likvidaciju logora Jasenovac započele 8. aprila 1945. godine. To je podrazumevalo da se ubiju svi preostali logoraši, uništi logorska arhiva i da se objekti logora spale i unište do temelja.
Dan pre proboja, 21. aprila, u Jasenovcu je bilo 1.073 logoraša, koji su odlučili da izvrše proboj. Za vođu je izabran Ante Bakotić, koji je dao znak za početak ustanka 22. aprila 1945. godine, u 9.50 časova.
Ustašku likvidaciju koncentracionog logora Jasenovac i proboj uspelo je preživi 169 logoraša.
Međunarodna komisija za istinu o jasenovačkom sistemu hrvatskih koncentracionih logora zaključila je da su Hrvati u Jasenovcu i Donjoj Gradini ubili više od 700.000 Srba, 80.000 Roma i 23.000 Jevreja.
Među stradalima za 1.337 dana postojanja logora Jasenovac bilo je više od 20.000 dece.
Sistem logora smrti NDH obuhvatao je oko 80 logora, a Donja Gradina je najveće stratište u sistemu koncentracionih logora Jasenovac.
U Memorijalnom kompleksu Jasenovac, koji danas pripada Hrvatskoj, kao žrtve su navedeni samo oni koji su identifikovani, odnosno 83.145 ubijenih.
GENOCID U NDH JEDINI U JUGOISTOČNOJ EVROPI: Muzej žrtava genocida u Beogradu obeležio 30 godina postojanja
MUZEJ žrtava genocida slavi 30 godina postojanja. On je jedina takva institucija u jugoistočnoj Evropi, kao što je genocid počinjen nad Srbima na celokupnoj teritoriji NDH jedini genocid počinjen za vreme Drugog svetskog rata u tom delu Evrope, rekao je Dejan Ristić, direktor Muzeja.
Prema njegovim rečima, reč je o jednoj od malobrojnih institucija kulture osnovanoj posebnim zakonom, 1992, kojim je proglašen i Nacionalni dan sećanja na žrtve genocida nad Srbima, kao i na žrtve Holokausta i Samudaripena (nad Romima). Naša država je prva u svetu uspostavila taj dan, znatno pre Rezolucije Generalne skupštine UN iz 2005. o uspostavljanju Dana sećanja na žrtve Holokausta. Odabran je 22. april jer je tada, 1945, prestao da postoji sistem koncentracionih i logora smrti NDH u Jasenovcu, kao najbrutalnije gubilište u Evropi.
– Naš Muzej čuva plamen sećanja i utiče na kreiranje kulture sećanja, što je posebno važno zbog mnogobrojnih izazova u 20. veku, ali i sadašnjeg bujanja neonacizma, neofašizma i neoustaštva. Oni koji misle da su ove ideologije pobeđene 9. maja 1945, varaju se. Poražene su u jednoj bici, ali nisu nestale. Protiv ideja se ne možemo boriti oružjem, već znanjem – kaže Ristić, i dodaje da je za poslednjih godinu dana, zahvaljujući prepoznavanju značaja ove institucije u vrhu države, broj saradnika utrostručen, programski budžet povećan za 85 odsto, a početkom godine osnovali su i fondaciju. Ovo je, takođe, jedina institucija kulture koja ima svoje stipendiste.
Muzej ima bazu podataka žrtava Drugog svetskog rata sa, zasada, oko 660.000 imena i prezimena. Cilj je poimenično utvrđivanje ubijenih sa područja tada okupirane Kraljevine Jugoslavije sa punom identifikacijom, bez obzira na pripadnost.
U Muzeju ima više od 15 ličnih fondova sa 52.000 dokumenata i 40.000 skenirane dokumentarne građe, 230 arhivskih kutija sa 200.000 dokumenata iz Drugog svetskog rata i ratova za jugoslovensko nasleđe (1991-1999), zbirku 20.000 fotografija, zbirku digitalne arhivske građe i video i audio zapisa. Čuvaju se i originalna dokumenta i predmeti iz logora u NDH. Do sada je objavljeno više od 180 knjiga i realizovao više od 30 izložbi, kao i nekoliko filmskih projekata.
ČEKA SE EKSPERTIZA “SRBOSEKA”
MEĐU novijim eksponatima koje je Muzej dobio nalazi se i nož ozloglašene braće Javor, ustaša iz Jastrebarskog, čiju je verodostojnost potvrdila ekspertiza, kao i nož i tzv. srbosek čija se ekspertiza čeka. Sumnja se da su korišćeni u sistemu jasenovačkih logora.
